کیست تخمدان چیست؟

تخمدان‌ ها یکی از بخش‌ های مهم رحم به شمار می‌ آیند و هرگونه اختلال در عملکرد آنها می‌ تواند وضعیت رحم را بهم ریخته و سلامت فرد را تحت تاثیر قرار می‌ دهند.

کیست تخمدان از جمله مشکلات شایع در بین بانوان است این عارضه زمانی اتفاق می‌ افتد که کیسه‌ های پر از مایع در تخمدان‌ ها شکل گرفته و باعث ایجاد درد در قسمت پایینی شکم می شود.

حتماً می‌ دانید که در هر چرخه قاعدگی مراحل تخمک گذاری از تخمدان‌ ها آغاز می شود اما زمانی که کیست تخمدان اتفاق می‌ افتد عملکرد تخمدان‌ ها مختل شده و تخمک نمی‌ تواند روال طبیعی را سپری کند.

کیست‌ های تخمدان از نظر اندازه و محل قرارگیری با یکدیگر متفاوت هستند.

اغلب این کیسه‌ های پر از مایع خطرناک نبوده و سرطان زا نخواهند بود.

احتمال رشد و بزرگتر شدن آنها وجود داشته و می‌ توانند باعث پیچش تخمدان‌ ها و تغییر شکل و موقعیت این اعضای مهم و حساس شوند.

انواع کیست تخمدان

انواع مختلفی از کیست تخمدان وجود دارد، به همین دلیل است که برای درمان کیست تخمدان ابتدا باید اندازه و نوع آن مشخص شود.

شایع‌ترین نوع کیست تخمدان، کیست عملکردی است که در نتیجه تخمک‌گذاری و عملکرد تخمدان تشکیل می‌شود.

کیست‌های فولیکولی و لوتئال دو نوع کیست عملکردی هستند.

این نوع معمولاً بی‌ضرر و بدون درد است و بدون درمان، به مرور زمان کوچک و بهبود می‌یابد.

انواع دیگر کیست تخمدان، از جمله درموئید، هموراژیک و اندومتریوز، کمتر رایج هستند. با ما همراه باشید تا انواع کیست تخمدان را بررسی کنیم.

کیست فولیکولی

در طول چرخه قاعدگی، یک فولیکول حاوی تخمک در یکی از تخمدان‌ها رشد می‌کند.

در اواسط چرخه، فولیکول باز می‌شود و تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد.

اگر به هر دلیلی تخمک‌گذاری رخ ندهد و فولیکول پاره نشود، یک کیست فولیکولی یا فولیکولی تشکیل می‌شود.

کیست فولیکولی ظرف چند ماه به خودی خود از بین می‌رود، اما گاهی اوقات ممکن است باقی بماند.

در برخی موارد، چندین فولیکول رشد می‌کنند اما تخمک‌گذاری اتفاق نمی‌افتد، این روند ماه بعد ادامه پیدا می کند و به تخمدان پلی کیستیک منجر می شود.

در واقع این توده ها در واقع کیست نیستند، بلکه فولیکول های تخمدانی تکامل نیافته ای هستند که هورمون ترشح می کنند و عوارض تخمدان پلی کیستیک را ایجاد می کنند.

کیست لوتئال

وقتی تخمک از فولیکول آزاد می‌شود، بقایای آن جسم زرد نامیده می‌شود که شروع به ترشح هورمون می‌کند.

گاهی اوقات این بقایا با بسته شدن و تجمع مایع در داخل خود به کیست تخمدان تبدیل می‌شوند.

به این نوع کیست جسم زرد نیز گفته می‌شود و گاهی اوقات به مرور زمان خود به خود از بین می‌رود.

کیست هموراژیک

اگر کیست‌های تخمدان به هر دلیلی خونریزی کنند و خون در داخل آنها جمع شود، کیست هموراژیک تشکیل می‌شود.

علائم کیست تخمدان هموراژیک شامل خونریزی و درد شدید در شکم و لگن است.

کیست درموئید

کیست درموئید بسیار نادر است و منشأ جنینی دارد.

در واقع، این نوع کیست ناشی از بقایای یک سلول جنینی است و حاوی مواد جامد مانند مو، غضروف، چربی یا حتی دندان است.

معمولاً برای درمان کیست تخمدان درموئید نیاز به جراحی است.

کیست شکلاتی یا اندومتریوز

گاهی اوقات بافت آندومتر یا پوشش داخلی رحم در مکان‌هایی غیر از رحم رشد می‌کند و به تغییرات هورمونی پاسخ می‌دهد.

در این حالت، این بافت هر بار که پریود اتفاق می‌افتد، ریزش کرده و خونریزی می‌کند.

بیشتر این بافت آندومتر به تخمدان حمله می‌کند و در این ناحیه کیست شکلاتی ایجاد می‌کند، درمان کیست تخمدان آندومتریوز نیز معمولاً جراحی است.

دلایل به وجود آمدن کیست تخمدان

یکی از مهمترین سوالات در مورد کیست تخمدان، نحوه تشکیل آنهاست.

از آنجایی که پیشگیری بهتر از درمان است، پاسخ به این سوال که چه چیزی باعث کیست تخمدان می‌شود، بسیار مهم است.

زمانی که بانوان از عوارض کیست تخمدان مطلع می شوند، سعی دارند که عوامل مهم و تاثیرگذار بر پدیدار شدن این عارضه را شناخته تا با راهکارهای موثر بتوانند از بروز این آسیب جلوگیری نمایند.

علل کیست تخمدان شامل ژنتیک، تغییرات هورمونی و اندومتریوز است.

با دانستن این علل، می‌توانید تا حد امکان از تشکیل آنها در تخمدان‌ها جلوگیری کنید.

ژنتیک

افرادی که سابقه کیست تخمدان دارند، ممکن است فرزندانشان نیز به کیست تخمدان مبتلا شوند.

بنابراین، کیست تخمدان می‌تواند ارثی و ژنتیکی باشد و بدون هیچ دلیل خاص دیگری تشکیل شود.

از طرفی متخصصان سابقه قبلی افراد را در پدیدار شدن این کیست‌ ها موثر دانسته و معتقدند که اگر افراد یک بار با کیست تخمدان مواجه شوند و حتی درمان را به مراحل تکمیلی برسانند باز هم امکان پدیدار شدن این کیسه های کوچک و بزرگ بر سطح تخمدان وجود دارد.

علل هورمونی

متخصصان مهمترین عامل ایجاد کیست تخمدان را مشکلات هورمونی می‌ دانند.

زمانی که بانوان از داروهای هورمونی استفاده می‌ کنند قطعاً تعادل هورمون در بدن برهم خورده و باعث پدیدار شدن کیست تخمدان می شود.

اگر تخمک گذاری رخ ندهد و تخمک آزاد نشود، فولیکول رشد یافته می‌تواند به کیست فولیکولی یا لوتئال تبدیل شود.

لازم به ذکر است که خود این کیست‌ها نیز می‌توانند باعث تغییرات هورمونی شوند.

آندومتریوز

همواره به یاد داشته باشید که بیماری آندومتریوز یکی از عوامل تاثیر گذار بر ایجاد کیست تخمدان است.

آندومتریوز زمانی اتفاق می‌ افتد که سلول‌ های داخلی رحم به بخش خارجی راه پیدا کرده و در جایگاه نامناسب رشد خود را ادامه می‌ دهند.

این مسئله علاوه بر ایجاد کیست در تخمدان‌ ها باعث دردناک شدن رابطه جنسی و دردهای شدید قاعدگی می شود.

در کیست شکلاتی، پوشش رحم در مکانی غیر از رحم رشد می‌کند و به تغییرات هورمونی پاسخ می‌دهد.

به عبارت دیگر، این بافت هر بار که پریود اتفاق می‌افتد، خونریزی و ریزش می‌کند، بیشتر بافت اندومتر به تخمدان حمله می‌کند و باعث ایجاد کیست شکلاتی می‌شود.

عفونت

همواره به خاطر داشته باشید که عفونت‌ های شدید لگنی می‌ تواند باعث آسیب دیدگی تخمدان‌ ها و لوله‌ های رحمی شود و شانس ابتلا به کیست تخمدان را افزایش می‌ دهد.

بارداری

کیست جسم زرد به طور طبیعی در تخمدان همه زنان در اوایل بارداری تشکیل می‌شود.

این کیست هورمون پروژسترون تولید می‌کند که تا هفته دوازدهم بارداری ضروری است و از سقط جنین جلوگیری می‌کند.

اگر کیست جسم زرد از بدن دفع شود، باعث سقط جنین می‌شود. بنابراین، این کیست برای بارداری مفید تلقی می‌شود.

علائم کیست تخمدان

کیست تخمدان هم مانند دیگر آسیب‌ ها و بیماری‌ های جسمانی علائمی دارد که با دقت به آنها می‌ توانید از وجود این اختلال مطلع شده و سریع‌ تر راه‌ های درمانی را در پیش بگیرید.

متخصصان بر این باورند که نفخ شکم و تورم در بخش تحتانی آن از نشانه‌ های کیست تخمدان است.

البته ممکن است افراد حرکات دردناک روده را تجربه کنند و به مرور زمان متوجه دردهای پیوسته در ناحیه لگن می شوند که پیش از قاعدگی به شدت آن افزوده می شود.

از دیگر نشانه‌ های کیست تخمدان باید به دردناک بودن رابطه جنسی اشاره کرد.

بانوان مبتلا به این عارضه قبل از هر قاعدگی حساسیت شدید سینه‌ ها را تجربه کرده و به مرور متوجه قاعدگی نامنظم خواهند شد.

کیست تخمدان از آن دسته آسیب‌ هایی است که به مرور زمان باعث ایجاد درد در قسمت پایینی کمر یا ران‌ ها می شود و به مرور حس پر بودن قسمت پایینی شکم برای افراد اتفاق می‌ افتد.

هر چقدر که دیرتر برای درمان کیست‌ ها اقدام کنید قطعاً با بزرگ تر شدن آنها حالت تهوع و استفراغ اتفاق افتاده و بدون دلیل افزایش وزن را تجربه خواهید کرد.

به مرور زمان خونریزی غیر طبیعی از واژن اتفاق افتاده و افراد با تکرر ادرار و مشکل در خالی کردن روده یا مثانه مواجه می شوند.

اگر کیست تخمدان پیشروی زیادی داشته باشد و بخش‌ های وسیع‌ تری از تخمدان با این عارضه مواجه شود به مرور زمان دردهای لگنی شدت پیدا کرده و علاوه بر ضعف‌ های شدید جسمانی و سرگیجه دچار تب و تنفس سریع خواهید شد.

قطعاً این علائم نوعی هشدار بوده که شما را از آسیب پیش آمده مطلع می‌ سازد، مهم است که با وجود این علائم سریعاً به پزشک مراجعه کرده و تمامی حالات را با جزئیات برای پزشکتان شرح دهید.

کدام علائم کیست تخمدان خطرناک هستند؟

در بیشتر موارد، پارگی کیست تخمدان خطرناک نیست، حتی اگر با درد خفیف همراه باشد.

با این حال، اگر کیست تخمدان پاره شده دارید و هر یک از موارد زیر را تجربه می‌کنید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید:

• درد شکم همراه با تب، استفراغ یا پوست سرد
• درد ناگهانی و شدید شکم، به خصوص در یک طرف
• درد شکم همراه با احساس ضعف، سرگیجه یا غش
• درد شکم همراه با خونریزی غیرمنتظره و قابل توجه
• درد شکم به همراه تنگی نفس یا تنفس بسیار سریع

عوارض کیست تخمدان

در اکثر مواقع افرادی که به کیست تخمدان مبتلا می شوند می‌ توانند با راه‌ های درمانی به بهبود اوضاع کمک کرده و این کیست‌ ها برطرف خواهد شد.

از مهمترین عوارض کیست تخمدان باید به پیچ خوردگی تخمدان‌ ها اشاره کرد.

این عارضه زمانی اتفاق می‌ افتد که کیست‌ ها بر روی ساقه تخمدان‌ ها شکل می‌ گیرند و باعث پیچ خوردگی تخمدان می شوند.

این مسئله از رسیدن خون به بخش‌ های مختلف تخمدان جلوگیری کرده و درد بسیار شدید را در پایین شکم حس می‌ کنید.

از دیگر عوارض کیست تخمدان باید به ترکیدن کیست‌ های بزرگ اشاره کرد.

اگر این کیست ها عفونی باشند قطعاً درد بسیار زیادی را در پی داشته و البته بخش‌ های مختلف تخمدان و رحم با این کیست‌ های عفونی درگیر خواهند شد.

در مواردی ممکن است پس از ترکیدن کیست تخمدان در این محدوده خونریزی اتفاق افتاده که علائم آن دقیقاً شبیه به ترکیدگی آپاندیس است.

در موارد نادر ممکن است کیست تخمدان به سرطان تبدیل شود، البته امکان پدیدار شدن این آسیب بسیار ضعیف است اما با این حال نمی‌ توان این اختلالات خطرناک را نادیده گرفت.

روش‌های تشخیص کیست تخمدان

کیست تخمدان می‌تواند به عنوان یک توده غیرطبیعی و بزرگ توسط پزشک با معاینه دقیق تشخیص داده شود.

سپس، از سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی و سایر آزمایش‌ها برای بررسی‌های دقیق‌تر و تعیین درمان کیست تخمدان استفاده می‌شود.

روش‌های تشخیص کیست تخمدان به شرح زیر است:

سونوگرافی

در سونوگرافی از امواج اولتراسوند برای تصویربرداری از اندام‌های داخلی و تشخیص کیست تخمدان استفاده می‌شود.

برای تشخیص کیست بهتر است از سونوگرافی واژینال استفاده شود.

سی‌تی‌اسکن

سی‌تی‌اسکن نتایج دقیق‌تری نسبت به سونوگرافی دارد.

ام‌آر‌آی

این روش بیشتر برای تشخیص کیست‌هایی که مشکوک به بدخیمی هستند، استفاده می‌شود.

همانطور که اشاره کردیم، شناخت و آگاهی از علائم کیست تخمدان در تشخیص آنها بسیار مفید است.

یکی از علائم اولیه کیست تخمدان، قاعدگی‌های نامنظم است. بنابراین، اگر به کیست مشکوک هستید، حتماً چرخه قاعدگی، تاریخ شروع و پایان قاعدگی خود را بررسی کنید.

درمان کیست تخمدان

اگر متخصصان به وجود کیست در تخمدان مشکوک شوند با سایر روش‌ های تشخیصی ابتدا وضعیت تخمدان‌ ها را بررسی کرده تا بتوانند بهترین روش‌ های درمانی را در پیش بگیرند.

قبل از هر چیز متخصصان می‌ توانند با تصویربرداری از بخش‌های مختلف رحم به واسطه سونوگرافی وضعیت تخمدان‌ ها را ارزیابی کنند، البته برای دریافت تصاویر دقیق‌ تر، ام آر آی و سی تی اسکن نیز کاربرد دارد.

دارو درمانی

متخصصان با توجه به وضعیت بیماران از دارو درمانی استفاده می‌ کنند که در اغلب موارد نتایج بسیار خوبی به همراه دارد.

اگر کیست تخمدان عودکننده دارید، پزشک از قرص‌های ضدبارداری برای متوقف کردن تخمک‌گذاری و جلوگیری از تشکیل کیست‌های جدید استفاده می‌کند.

قرص‌های ضدبارداری همچنین خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهند. سرطان تخمدان در زنان یائسه شایع‌تر است.

داروهایی که برای درمان کیست تخمدان استفاده می شود اغلب هورمونی هستند و با تنظیم میزان هورمون‌ های بدن از رشد کیست‌ ها جلوگیری کرده و به مرور زمان آنها را از بین می‌ برند.

جراحی

اگر پزشک تشخیص دهد که کیست در حال رشد است یا یک کیست عملکردی نیست، ممکن است برای برداشتن آن به جراحی نیاز باشد.

اگر توده سرطانی باشد، پزشک شما را به یک متخصص انکولوژی زنان ارجاع می‌دهد.

در چنین مواردی، ممکن است عمل برداشتن تخمدان، رحم یا لوله‌های فالوپ ضروری باشد.

اگر سرطان پیشرفته باشد، ممکن است شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی نیز در نظر گرفته شود.

لاپاراسکوپی

روش دیگر برای درمان کیست تخمدان لاپاراسکوپی است.

اگر آزمایش‌های تصویربرداری نشان دهند که کیست غیرسرطانی و کوچک است، پزشک شما می‌تواند لاپاراسکوپی را برای برداشتن کیست انجام دهد.

اگر متخصصان مجبور شوند که کیست‌ ها را از ناحیه تخمدان‌ ها برداشت کنند از روش لاپاراسکوپی استفاده می‌ کنند که کمترین میزان خطر و تهاجم را برای بانوان در پی دارد.

در این روش، برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد می‌شود و سپس یک ابزار کوچک برای برداشتن کیست وارد ناحیه لگن می‌شود.

لاپاراتومی

روش دیگر برای خارج کردن کیست‌ های بزرگ لاپاراتومی نام دارد.

اگر کیست بزرگ باشد، جراح می‌تواند آن را از طریق برشی در شکم خارج کند.

متخصصان برای انجام این روش درمانی برش بیشتری را بر روی شکم ایجاد کرده تا با دسترسی بهتر به کیست‌ های بزرگ آنها را به طور کامل از سطح تخمدان‌ ها برداشت نمایند.

در این روش، بیوپسی یا نمونه بافتی فوری گرفته می‌شود و اگر کیست سرطانی تشخیص داده شود، ممکن است جراحی هیسترکتومی برای برداشتن کامل تخمدان‌ها و رحم انجام شود.

درمان‌های خانگی برای کیست تخمدان

به خاطر داشته باشید که در کنار سایر درمان‌ های تخصصی با مراقبت‌ های خانگی هم می‌ توانید به درمان سریع‌ تر کیست‌ های تخمدانی کمک کنید.

درمان‌های خانگی برای کیست تخمدان می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند، اما جایگزینی برای درمان پزشکی نیستند.

اگر کیست رحم یا تخمدان دارید، بهتر است قبل از استفاده از هرگونه درمان خانگی با پزشک مشورت کنید. رایج ترین روش های خانگی درمان کیست تخمدان عبارتند از:

استفاده از کیسه آب گرم یا پد گرمکن در ناحیه مورد نظر می‌تواند با افزایش جریان خون به کاهش درد و گرفتگی کمک کند.

داشتن یک رژیم غذایی سالم سرشار از میوه، سبزیجات، غلات کامل و اجتناب از غذاهای فرآوری شده، قندهای افزوده و چربی‌های ناسالم نیز می‌تواند مفید باشد.

استرس می‌تواند باعث تغییرات هورمونی شود. ورزش‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و تکنیک‌های تنفس عمیق می‌توانند به کاهش استرس و بهبود علائم کیست تخمدان کمک کنند.

فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی، یوگا یا شنا می‌توانند به بهبود جریان خون به ناحیه لگن و کاهش درد کمک کنند. ورزش همچنین به تنظیم وزن و بهبود تعادل هورمونی کمک می‌کند.

مهم است که بابت درمان کیست تخمدان نگرانی نداشته باشید اما اگر علائم این عارضه را تجربه می‌ کنید هر چه سریع‌ تر به پزشک اطلاع داده تا در مراحل اولیه و پیش از گسترش کیست برای درمان آن اقدام نمایید قطعاً در این شرایط نتایج خوبی از سایر روش های درمانی حاصل می‌ گردد.